Dầu mè, hay dầu vừng, từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều nền ẩm thực, đặc biệt là ẩm thực châu Á. Dầu mè không chỉ nổi tiếng với hương vị thơm ngon và đặc trưng mà còn bởi nhiều lợi ích sức khỏe mà nó mang lại. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân loại các loại dầu mè, công dụng, và lợi ích cho sức khỏe để bạn có thể sử dụng dầu mè một cách hiệu quả nhất.
1. Phân Loại Dầu Mè
Dầu mè có thể được phân loại dựa trên quy trình chế biến và thành phần của nó. Dưới đây là hai cách phổ biến để phân loại dầu mè:
a. Dầu Mè Rang và Dầu Mè Chưa Rang
Dầu Mè Rang (Toasted Sesame Oil): Loại dầu này được làm từ hạt mè đã được rang chín trước khi ép dầu. Quy trình rang này giúp dầu có màu sẫm và hương vị đậm đà hơn. Dầu mè rang thường được sử dụng như một loại gia vị để tạo thêm hương vị cho món ăn, đặc biệt là các món xào, nướng, và salad.
Dầu Mè Chưa Rang (Untoasted Sesame Oil): Được chiết xuất từ hạt mè sống mà không qua quá trình rang. Dầu này có màu nhạt hơn và hương vị nhẹ nhàng hơn so với dầu mè rang. Dầu mè chưa rang thường được sử dụng để nấu ăn, chiên xào ở nhiệt độ thấp hoặc dùng làm nền cho nước sốt và salad.
b. Dầu Mè Nguyên Chất và Dầu Mè Pha (Light Sesame Oil)
Dầu Mè Nguyên Chất (Pure Sesame Oil): Loại dầu này 100% chiết xuất từ hạt mè, giữ nguyên các chất dinh dưỡng và hương vị tự nhiên của mè. Dầu mè nguyên chất có giá trị dinh dưỡng cao, giàu chất chống oxy hóa và axit béo có lợi, được sử dụng rộng rãi trong cả nấu ăn và chăm sóc sức khỏe.
Dầu Mè Pha (Light Sesame Oil): Loại dầu này được pha trộn với các loại dầu khác (như dầu đậu nành, dầu hướng dương) để giảm chi phí hoặc tạo ra một loại dầu nhẹ hơn, phù hợp cho các món ăn cần dầu có điểm khói cao. Dầu mè pha thường ít đậm đặc hơn về hương vị và có màu sắc nhạt hơn so với dầu mè nguyên chất.
2. Công Dụng Của Dầu Mè Trong Ẩm Thực
a. Làm Gia Vị Tăng Hương Vị
Dầu mè, đặc biệt là dầu mè rang, thường được sử dụng như một loại gia vị để tăng cường hương vị cho các món ăn. Chỉ cần một vài giọt dầu mè đã đủ để tạo nên hương thơm đặc trưng cho món xào, súp, hoặc món nướng. Ngoài ra, dầu mè còn có thể dùng để làm nước sốt salad, mang lại một vị thơm ngon độc đáo.
b. Chiên Xào Ở Nhiệt Độ Thấp
Dầu mè chưa rang hoặc dầu mè pha là lựa chọn lý tưởng cho các món chiên xào nhẹ hoặc nấu ở nhiệt độ thấp. Với điểm khói thấp hơn các loại dầu ăn thông thường, dầu mè giúp bảo toàn hương vị và dinh dưỡng của món ăn, đồng thời giữ cho thực phẩm không bị cháy khét.
c. Nguyên Liệu Cho Các Món Truyền Thống
Trong nhiều món ăn truyền thống châu Á cơm trộn Hàn Quốc, gỏi trộn Việt Nam, và các món dim sum Trung Quốc, dầu mè là thành phần không thể thiếu để tạo nên hương vị đặc trưng. Dầu mè cũng được sử dụng trong các món bánh ngọt, bánh quy, và bánh kẹo để tạo thêm độ béo và mùi thơm hấp dẫn.
3. Lợi Ích Sức Khỏe Của Dầu Mè
Dầu mè không chỉ là một loại gia vị tuyệt vời mà còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe:
a. Hỗ Trợ Sức Khỏe Tim Mạch
Dầu mè chứa một lượng lớn axit béo không bão hòa, đặc biệt là axit linoleic và oleic, giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL). Nhiều nghiên cứu cho thấy việc sử dụng dầu mè thường xuyên có thể giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ.
b. Chống Oxy Hóa Và Ngăn Ngừa Lão Hóa
Các chất chống oxy hóa tự nhiên như sesamin và sesamolin trong dầu mè giúp bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của các gốc tự do, từ đó giảm thiểu quá trình lão hóa. Đồng thời, chúng còn có tác dụng kháng viêm, bảo vệ các tế bào khỏi các tổn thương và giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như ung thư.
c. Cải Thiện Sức Khỏe Xương
Dầu mè là nguồn cung cấp các khoáng chất quan trọng như canxi, magie, và kẽm, giúp tăng cường mật độ xương và ngăn ngừa các bệnh liên quan đến xương như loãng xương. Sử dụng dầu mè thường xuyên có thể cải thiện sức khỏe xương khớp, đặc biệt là ở người cao tuổi.
d. Hỗ Trợ Tiêu Hóa Và Cải Thiện Chức Năng Ruột
Với tính chất làm dịu và khả năng kích thích sản xuất dịch tiêu hóa, dầu mè giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm táo bón và ngăn ngừa viêm ruột. Dầu mè cũng được sử dụng như một phương thuốc tự nhiên để giảm các triệu chứng của rối loạn tiêu hóa.
e. Dưỡng Da Và Tóc
Dầu mè chứa nhiều vitamin E và các chất chống oxy hóa khác, giúp dưỡng ẩm da, giảm viêm và bảo vệ da khỏi tác động của tia UV. Đối với tóc, dầu mè giúp giảm gãy rụng, nuôi dưỡng tóc chắc khỏe và cải thiện tình trạng tóc khô xơ.
4. Cách Sử Dụng Và Bảo Quản Dầu Mè
Không Dùng Ở Nhiệt Độ Quá Cao: Dầu mè không thích hợp để chiên rán ở nhiệt độ cao vì dễ bị cháy và mất đi các chất dinh dưỡng.
Bảo Quản Đúng Cách: Dầu mè cần được bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh nắng trực tiếp. Đậy kín nắp sau khi sử dụng để tránh bị ôxi hóa.
Dầu mè là một gia vị đa năng và đầy lợi ích trong căn bếp của mỗi gia đình. Dù bạn chọn dầu mè rang hay dầu mè chưa rang, dầu mè nguyên chất hay dầu mè pha, mỗi loại đều có những ưu điểm riêng biệt và công dụng đa dạng. Hãy tận dụng những lợi ích tuyệt vời của dầu mè để mang lại hương vị thơm ngon và sự phong phú cho các món ăn hàng ngày, đồng thời cải thiện sức khỏe của bạn một cách tự nhiên nhất.
5. Dầu mè và lá mè Hàn Quốc có liên quan gì tới nhau không?
Lá mè (perilla leaves) và dầu mè (sesame oil) đều là nguyên liệu phổ biến trong ẩm thực Hàn Quốc, nhưng chúng khác nhau hoàn toàn về nguồn gốc và công dụng:
Lá mè (Perilla leaves): Lá mè, hay còn gọi là lá tía tô Hàn Quốc (깻잎, kkaennip), là một loại lá thuộc họ bạc hà, có mùi thơm đặc trưng và hơi cay nồng. Lá mè thường được sử dụng để làm món cuốn, kimchi, hoặc ăn kèm với thịt nướng (samgyeopsal) trong các bữa ăn truyền thống của Hàn Quốc. Lá mè có hương vị độc đáo, vừa hơi chát, vừa cay nhẹ, rất phù hợp để ăn sống hoặc chế biến thành nhiều món ăn.
Dầu mè (Sesame oil): Dầu mè (참기름, chamgireum) là loại dầu thực vật được chiết xuất từ hạt mè (vừng), có màu vàng nâu và mùi thơm đặc trưng. Dầu mè thường được sử dụng để nấu ăn, trộn salad, làm nước chấm, hoặc làm gia vị cho các món ăn để tăng hương vị. Dầu mè có hương vị béo ngậy, thơm ngon và thường được dùng ở giai đoạn cuối của quá trình nấu để giữ được hương vị đặc trưng.
Như vậy, mặc dù lá mè và dầu mè có nguồn gốc và công dụng khác nhau, cả hai đều góp phần tạo nên hương vị đặc trưng của ẩm thực Hàn Quốc. Lá mè thường được sử dụng trong các món ăn sống hoặc món cuốn, trong khi dầu mè được dùng như một loại gia vị hoặc dầu ăn trong nấu nướng và chế biến món ăn.